Burgemeester Jacco van der Tak over woorden die in je hoofd blijven hangen: ‘Van twijfelmoed tot stadsverwarmers’

BARNEVELD - Goed gekozen woorden brengen een verhaal tot leven. Blijven in je hoofd hangen. De zogenaamde plakfactor. Door een woord net even anders te gebruiken of achter elkaar te plakken, worden de oren gespitst en is de aandacht getrokken.

Column Burgemeester Jacco van der Tak

Een mooi woord met plakfactor vind ik ‘twijfelmoed’, wat zoveel betekent als het lef hebben om niet meteen stelling in te nemen. Of een dag zonder ‘gemoet’; de zogenaamde ‘magdag’. Of wat te denken van de focus op de ongefocusten: de ‘focusflitser’? Dat klinkt toch net even anders dan een verkeershandhavingsmiddel (deze nieuwe camera flitst namelijk automobilisten die een mobiel vasthouden). Of hoe ‘hittefit’ te zijn na een ‘plaknacht’? Woorden die aanduiden hoe we omgaan met de gevolgen van klimaatverandering, ofwel extreem warm weer.

VOORKAUWGENERATIE

Nieuwe woorden ontstaan zo maar. Ze geven uitdrukking of benoemen iets wat er voorheen nog niet was. Dat vraagt enige zorgvuldigheid, want iets of iemand ‘wegzetten’ is het risico. Hokjes en vakjes. We zijn er helaas maar wat te goed in. Generaties zijn bijvoorbeeld vaak de klos. Zo is er de ‘achterbankgeneratie’, de ‘patatgeneratie’, de ‘pampergeneratie’, de ‘beeldschermgeneratie’ en met de opkomst van kunstmatige intelligentie is de ‘voorkauwgeneratie’ ontstaan. Behoorlijk stigmatiserend en het sluit het goede uit, dus wat mij betreft een ‘no-go’.

BLIJMAKERS

Doe mij maar liever woorden die aangenaam verrassen. ‘Doendenkers’ of ‘blijmakers’ passen goed in mijn woordenboek. Of bestaande woorden die je niet eerder kende zoals ‘Sinjoor’. Dat is een (bij)naam voor inwoners van (de binnenstad - de Leien-) van Antwerpen. Dit woord ontdekte ik bij de Hervormde Gemeente vanwege de recente intrededienst van dominee Overbeeke, geboren en opgegroeid in ‘Sinjorenstad’ Antwerpen. Dat waardeer ik aan in gesprek zijn, te luisteren, te verdiepen in een ander. Dan ontdek je nieuwe dingen of wordt een nieuw perspectief blootgelegd. En juist die net even andere, verrassende benamingen, zijn de woorden met plakkracht.

ZEGGINGSKRACHT

Gek genoeg kan zelfs onduidelijke taal helpend zijn. Van nietszeggend naar zeggingskracht! Om pijn te vermijden, iedereen erbij te houden. Voormalig premier Ruud Lubbers stond hierom bekend. Het woord ‘Lubberiaans’ staat zelfs als begrip in het woordenboek. Hoewel wat hij zei soms onnavolgbaar was, hield het de zaak bij elkaar. Het gaf voldoende ruimte om niet af te haken. Iedereen kon zich er wel in herkennen. Zo kunnen woorden dus verschillende doelen dienen en is begrijpelijke taal kennelijk niet altijd de oplossing.

NO-NONSENSE

Bij het aantreden van zijn eerste kabinet had Lubbers het over een ‘no-nonsensebeleid’. Hiermee bedoelde hij te zeggen niet te mooie, idealistische verhalen te vertellen maar rekening te houden met (de vaak harde) realiteit. Het gezond verstand laten spreken. Hij introduceerde dit woord publiekelijk en maakte het ‘groot’. Een creatieve, veelzeggende woordkeus. Wel gaf Lubbers later in een interview aan het niet zelf bedacht te hebben. Het woord zou zijn gevallen in een gesprek tussen zijn echtgenote en voormalig minister Jan de Koning.

WEINIG WOORDEN

Oud-politicus Jan de Koning is een voorbeeld van iemand die met weinig woorden (en een vleugje humor) veel wist te zeggen. Hij zei bijvoorbeeld: ‘Een plant gaat niet harder groeien als je aan de bladeren trekt.’ Wat neerkomt op: soms heeft iets meer tijd nodig. Geduld dus in plaats van directe actie. Van hem is ook de uitspraak: ‘Als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan.’ Korte zinnen die indruk maken en die sommigen (van een bepaalde generatie) vast zullen herkennen.

WARME WOORDVONDST

Als Barneveldse burgemeester broed ik nog op zo’n mooie woordvondst. ‘Samenlevingskracht’ vind ik een mooie duiding van de houding van veel mensen in onze gemeente. Een beetje naar elkaar omkijken in deze tijd van ‘Me, myself and I’. Of ‘verschilmakers’. Mensen die in oplossingen denken en daadwerkelijk verandering ten positieve teweegbrengen. Recent sprak collega-burgemeester Carola Schouten over ‘stadverwarmers’. Ook zo’n nieuw woord. Het zet mooie, hartverwarmende zaken in het licht die er in haar metropool, Rotterdam te zien zijn.

PLAKKRACHT

Als burgemeester ben ik in ieder geval dankbaar dat ik het voorrecht heb om woorden te mogen delen. Woorden doen er immers toe. Of ze nu nieuw zijn of niet.

Woorden kunnen afstand scheppen of mensen dichterbij elkaar brengen. Woorden kunnen inspireren. Een luikje openzetten. De lezers van de Barneveldse Krant misschien wel aan het denken te zetten. Voor wie een goed idee met zeggingskracht heeft, kom maar door met de plakfactor!

Reageren? Mail naar [email protected]

Inschrijven voor de nieuwsbrief

Elke dag het nieuws van Barneveld.Nieuws.nl in uw e-mail.

Abonneren